مفهوم و ماهیت صلح

همانطور که می‌دانیم صلح به معنای تسلیم و سازش و آشتی است. در دنیای حقوق هم، صلح دارای دو معناست:
معنای اول: صلح، قراردادی است که دو طرف در به وجود آوردن و یا ازبین بردن یک رابطه حقوقی توافق می‌کنند

معنای دوم: صلح دعوای موجود به این معنا که دو نفر با یکدیگر بر سر موضوعی دعوا دارند و به طور مثال حسن می‌گوید که علی یک میلیون تومان به او بدهکار است اما علی می‌گوید که مبلغ پانصد هزار تومان بدهکار است سپس هردو بر مبلغ هفتصدهزار تومان با یکدیگر صلح می‌کنند که علی این مبلغ را به حسن پرداخت کند.

عقد قرارداد صلح یکی از مهم ترین و پرکاربرد ترین قرارداد در دنیا محسوب می شود که افراد کمی در این مورد اطلاعات دارند. در گذشته این عقد صلح به عنوان قراردادی برای حل اختلاف و دعوا مورد استفاده قرار می گرفت که با گذشت زمان، امروزه برای انجام معاملات و مبادلات مورد استفاده می باشد.در ماده های 752 و 758 مدنی به دو جنبه صلح اشاره شده است که در زیر به آنها می پردازیم: 

شرایط و ویژگی‌های صلح:

1. ارکانی که وجود آن‌ها برای تشکیل یک قرارداد صلح لازم است به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
   • مصالح: کسی که مال خود را به‌عنوان صلح به دیگری می‌دهد.
   • متصالح: کسی که مال را از مصالح قبول می‌کند.
   • مورد صلح: مال و موضوعی که مورد قرارداد صلح قرار می‌گیرد.
   • مال‌ الصلح: پول یا مالی که یک طرف دربرابر پذیرش پیشنهاد صلح از طرف دیگر می‌گیرد. لازم است بدانیم که صلح می‌تواند دربرابر مال یا به‌صورت رایگان باشد.

1. طبق ماده ۷۵۳ قانون مدنی، دو طرف صلح باید اهلیت برای معامله و تصرف داشته باشند. بنابراین صلحی که مجنون و یا کودکی که توانایی تشخیص خوب و بد یا سود و زیان خود را ندارد، انجام می‌دهد باطل است، زیرا ممکن است دیوانه در برابر یک نانی که می‌گیرد یک جواهر به دیگری بدهد! اما صلح سفیه و صغیر ممیز با اجازه سرپرست او، معتبر خواهد بود. درخصوص اهلیت برای تصرف هم باید بگوییم تصرف ورشکسته در اموال خود پس از تاریخ توقف ممنوع است و به همین علت نمی‌تواند درمورد مال خود صلح کند زیرا معلوم است که باعث ورود ضرر به طلبکاران می‌شود.
   
   
2. موضوعی که قرار است درمورد آن صلح شود، بایستی مشروع باشد و صلح نسبت به مالی که مالیت و ارزش ندارد و یا نامشروع است، باطل است.
   
   
3. اموال دولتی را نمی‌توان مصالحه کرد چرا که در قرارداد صلح، مورد صلح باید متعلق به شخصی باشد که می‌خواهد مال را صلح کند و اموال دولتی متعلق به شخص مصالح نیست که بتواند با آن صلح کند.

1. درمورد ماده ۷۶۲ قانون مدنی باید بگوییم که: اگر شخصیت طرف مقابل در مصالحه برای شما اهمیت دارد و اشتباه در آن صورت گیرد، صلح باطل خواهد بود.
   
   
2. اگر شخصی در صلح، دیگری را فریب دهد و گول بزند، حق از بین بردن معامله برای طرف مقابل ایجاد می‌شود.
   
   
3. موضوعی که قرار است مورد صلح قرار گیرد باید در هنگام صلح موجود باشد اما اگر بعد از بستن قرارداد صلح معلوم شود که آن موضوع وجود نداشته، صلح باطل است.
   
   
4. اگر دعوای دو نفر به دادگاه کشیده شود و یک طرف پیشنهاد صلح بدهد و طرف مقابل بپذیرد آیا به این معناست که حرف طرف مقابل درست بوده است؟ خیر. به موجب ماده ۷۵۵ قانون مدنی شخص می‌تواند همچنان حق طرف مقابل را انکار کند و صلح هم بکند. طرف مقابل صلح می‌کند که دعوا ادامه پیدا نکند نه اینکه طرف مقابل حق می‌گوید.
   
   
5. در دعاوی کیفری، می‌توان حقوق خصوصی را صلح کرد؛ مثل اینکه شما این مقدار به من خسارت وارد کردید یا ضرر و زیان ناشی از جرمی که صورت گرفته این مقدار است و… قابل مصالحه است. نکته مهم آن است که صلح کردن حقوق خصوصی بعد از وقوع جرم است نه قبل از آن.
   
   
6. صلح، قراردادی است که دو طرف نمی‌توانند هرزمان که خواستند آن را منحل کنند و برهم بزنند. به دلیل این ویژگی، این قرارداد پس از فوت مصالح یا متصالح نیز باقی می‌ماند.

نکاتی که لازم است بدانیم:
۱. همانطور که گفته شد که صلح به جای معاملات هرچند نتیجه همان معامله‌ای را که به جای آن واقع شده است، می‌دهد ولی شرایط و احکام آن معامله را ندارد. برای به کاربردن این اصل، باید توجه داشت که با درنظر گرفتن ماده ۱ قانون روابط موجر و مستاجرسال ۱۳۵۶، اگر علی منافع مغازه خود را به حسن صلح کرده باشد بازهم برای حسن، حق سرقفلی ایجاد می‌شود و علی نمی‌تواند بگوید که به حسن اجاره نداده بودم و صلح کرده بودم و بدین ترتیب حق سرقفلی همچنان وجود دارد( چراکه سرقفلی در قرارداد اجاره وجود دارد درحالی‌که مطابق ماده۱ قانون سال ۱۳۵۶ حتی اگر شخصی مغازه خود را صلح کند(صلح به جای قرارداد اجاره) بازهم این حق سرقفلی وجود دارد زیرا از قوانین و قواعد مخصوص به اجاره نمی‌باشد) . همچنین اگر مطابق ماده ۳۳ قانون ثبت، اگر شما یک معامله رهنی انجام دهید و اسم آن را صلح بگذارید، باز هم آن معامله «رهنی» محسوب می‌شود و از قواعد رهن پیروی می‌کند نه صلح. ( به غیر از این دو مورد، هر معامله دیگری که نام «صلح» برآن نهاده شود، آثار آن معامله خاص را به همراه نخواهد داشت.)
۲. اگر شخصی که قیمومت دیگری را برعهده دارد، بخواهد برای آن شخص صلح کند بایستی این قرارداد به تصویب دادستان برسد چون ممکن است قیم به ضرر شخصی که قیمومت او را برعهده دارد، اقدام به انجام معامله کند.
۳. مطابق ماده ۷۶۸ قانون مدنی در صلح ممکن است یکی از دو طرف معامله دربرابر چیزی که در صلح نصیب وی می‌شود تعهد کند که مبلغ معینی را به طرف مقابل یا به شخص یا اشخاص دیگری غیر از طرف معامله بپردازد که اگر به نفع اشخاص دیگر باشد حتی می‌توان شرط کرد که بعد از فوت آن شخص به کسانی که از او ارث می‌برند، همین مبلغ پرداخته شود؛ بعلاوه اگر کسی که تعهد دارد این مبلغ را بپردازد، ورشکست شود، صلح از بین نمی‌رود و همچنان باید این مبلغ به کسانی که مقرر شده، پرداخته شود مگراینکه شرط شده باشد که با ورشکستگی شخصی که قرار است مبلغ را بپردازد، دیگر نیازی به پرداختن این مبلغ نیست. به‌طورمثال آرزو مغازه خود را به سمیرا صلح می‌کند که در آنجا کار کند و شرط می‌کند که سمیرا هرماه، ده درصد از درآمد خود از مغازه را برای هزینه تحصیل آزاده به وی بدهد.
۴. در صلح نیازی نیست که تمامی جزئیات معامله بیان شود بلکه حتی اگر به‌صورت مختصر و مجمل هم باشد، صلح همچنان صحیح است. مثل اینکه آقای جهانپور به آقای لطفعلی بگوید من یک خانه ۱۵۰متری دارم که می‌خواهم آن را صلح کنم و آقای لطفعلی هم بپذیرد. این معامله صلح صحیح است هرچند که ذکر نشده که خانه در کدام منطقه تهران است، طبقه چندم است و… .
۵. درصورتی‌که مبنای قرارداد صلح، معامله‌ای باطل یا امر باطل باشد، صلح هم باطل خواهد بود. برای مثال دو نفر با یکدیگر درمورد انجام کاری غیرقانونی مانند انتقال موادمخدر قراردادی امضا کرده‌اند و سپس با یکدیگر اختلاف پیدا می‌کنند. حال اگر یکی از دوطرف برای جلوگیری از برهم زدن معامله از سوی طرف دیگر، با او صلح کند، صلح انجام‌شده باطل است و اثری ندارد زیراکه معامله از اساس باطل بوده است. اما اگر معامله‌ای باطل شود و دو طرف اختلافات ناشی از آن معامله را با صلح برطرف کنند، این قرارداد صلح صحیح است.

در زیر به یک نمونه از قرارداد های صلح می پردازیم:

ماده 1- طرفین قرارداد            

طرف اول (صالح):

خانم / آقای ………………………. فرزند …………….. به شماره شناسنامه ……………………… متولد………………. صادره از ……………. شماره تماس ثابت ………………………….. همراه ……………………….. به نشانی ……………………………………………………….

طرف دوم (متصالح):

خانم / آقای………………………. فرزند …………….. به شماره شناسنامه……………………… متولد………………. صادره از ……………. شماره تماس ثابت ………………………….. همراه ……………………….. به نشانی ……………………………………………………….

ماده 2- مورد مصالحه

کلیه حقوق حقیقی، عینی، واقعی، تملکی و غیره حتی فرضی و احتمالی مصالح ناشی از تعداد کل سهام مصالح در شرکت ………………….. ثبت شده به شماره ……………… در اداره ثبت شرکت ها و مؤسسات غیرتجاری و معین و مشخص و محرز نزد متصالح با آثار مترتبِ فعلی و بعدی بر مورد صلح که به اقرار متصالح، مورد مصالحه را متصرف گردیده و آن را قبض نمود.

ماده 3- وجه المصالحه

مبلغ ……………….. ریال وجه رایج کشور معادل ………………. تومان که تماماً و نقداً بنا به اقرار به مصالح تأدیه و تسلیم گردید.

ماده 4- شرایط قرارداد

۱-۴- کلیه شرایط صحت صلح قطعی اعم از قبض و اقباض و صیغه و غیره به اقرار اجرا شده و کافه خیارات خصوصاً خیار تدلیس و خیار غبن هرچند فاحش از متعاقدین مرقوم اسقاط گردید.

۲-۴- متصالح صریحاً اقرار به آگاهی کامل از وجود شرکت موصوفه و دارائی ها و بدهی و سرمایه و مطالبات آن شرکت نمود.

ماده 5- جبران خسارات

در صورت بروز و کشف فساد در مورد مصالحه، مصالح عهده دار پرداخت غرامات وارده بر متصالح از تاریخ ………………… تا تاریخ ………………. علاوه بر رد وجه المصالحه به متصالح خواهد بود.

ماده 6- نسخه های قرارداد

این قرارداد مشتمل بر شش ماده در تاریخ ……………………….. به تعداد ……… نسخه که هر یک دارای اعتبار واحد است تنظیم و مبادله گردید و به محض امضای طرفین لازم الاجرا می باشد.
امضاء مصالح                                                            امضاء متصالح

راحله امیری وکیل پایه یک دادگستری در پاسداران تهران

راحله امیری وکیل مجرب و توانمندی است که تخصص در زمینه های دعاوی حقوقی، کیفری، خانواده، ملکی، دعاوی ثبتی و چک در استان تهران را دارا می باشد. او تسلط کامل بروی قوانین خانواده را دارد و می تواند انواع پرونده‌های حقوقی و حقیقی شما را در کوتاه‌ترین زمان و با کمترین هزینه به موفقیت به سرانجام برساند.

برای حل مشکلات قانونی خود از ما کمک بگیرید و شاهد بهترین نتایج باشید.